Kartzelako literatura

En América Latina, literatura y compromiso han ido tradicionalmente de la mano. Mauricio Rosencof El Ruso y Eleuterio Fernández Huidobro El Ñato, los autores de uno de los relatos de tortura más estremecedores que se conocen, y sus compañeros tupamaros, como José Pepe Mujica, Jorge Zabalza o Raúl Sendic, son otro ejemplo de ello y su testimonio militante toma la forma de libro excepcional difundido ya por todo el mundo, incluso en forma de película.

En su presentación, Eduardo Galeano nos dice que esta obra celebra la victoria de la palabra humana. Los protagonistas de estos testimonios de tortura, cárcel y sufrimiento consiguieron comunicarse a través de los muros, a golpe de nudillo, transmitiéndose mensajes, poemas y esperanzas, que ahora recogen en este libro.

Esta experiencia representa, a su vez, la astucia, la dignidad, el alma cimarrona de una gran generación del Cono Sur americano que fue segada por las dictaduras militares.

La obligación principal de un preso es abandonar cuanto antes la cárcel. Si no lo consigue por las buenas, la única alternativa posible es la huida. Entre los reclusos que peor panorama tienen están los FIES, los malditos de los presidios españoles. Lejos de desanimarse, algunos se dedican también a escribir. En estos crudos relatos, Juan José Garfia nos ofrece una nueva visión de la utopía y un manual de primera mano para conocer las cárceles por dentro. Y para evadirse de ellas. La película 'Horas de luz' se hizo sobre la vida de Juanjo Garfia.

1968 eta1976 urte bitartean, Frankismo betean, apaiz talde batek Euskal Herriak jasaten zuen zapalkuntza eta errepresio basatiaren aurrean ahotsa goratzea erabaki zuen. Sermoien, idazkien, gose greben edo eta itxialdien bidez, haien herriaren eta munduaren aurrean euskal erresistentziaren ikur bihurtu ziren. Hala, bada, Espainiar estatuak, Elizaren onespenarekin, apaiz hauek errepresioaren jomuga bihurtu zituen eta, azkenean, Zamorako apaiz-kartzelan amaitu zuten: Eliza eta Estatuaren gatibu.

Kartzela-kronika honek Lisabören kantu bat hartu du izenburu, musika-oihartzunez zipriztinduta baitaude orriok. Eta kantu-bilduma hori iparrorratz hartuta, kartografo-lanetan dabil egilea.
Angelu-itsuz jositako geografiari aurrez aurre begiratu eta espazio herstuan arnasbideen xerka abiatzen da. Bilaketa horretan geografia du hizpide nagusi eta lekuaren askotariko ertzak aipatzen ditu: leihoak, ziega, galeriak, hormak... Mamutzar horren eraikuntza nondik datorren ulertu nahi du, harrapaturik duen mundu ankerraz jabetzeko. Horretarako ez du tokien deskribapenik egiten, ordea, kartzela-geografiaren askotariko diskurtsoak eta esperientziak biltzen ditu, eta era horretan esperientzia pertsonalaz haratago jotzen du, bizipen kolektiboa eraikitzeko.
Kartografo honek, beraz, geografiak irudikatuz, mapak bestelakotu nahi ditu, bere kokapenaz beste egiteko. Kronos baitugu kartzela baina, batez ere, topos krudel eta ikaragarria.

No hay nada más antiguo, recurrente y rutinario que el poder de intimidación y dominación del castigo. Y pocos castigos han minado tanto la voluntad popular, pocas instituciones lo han condensado de manera tan nítida, como la cárcel.
Los dolores y las penas que pueblan estos breves relatos nos dan cuenta de la crueldad y el absurdo inherentes al encierro humano. Pero, como un maravilloso reverso que siempre forma parte de ese tenebroso paisaje, Adelaida Artigado nos hace sentir, a un latido de distancia, el espíritu de lucha de las y los pobres, su complicidad y solidaridad, su lealtad, esa fuera para resistir, crear y, en definitiva, para reírse del poder y de la opresión que nos machaca sin piedad.
Para Dostoyevsky, "el grado de civilización de una sociedad se mide por el trato a sus presos". Afortunadamente, la humanidad se refleja también en todos y cada uno de los gestos de rebeldía de las personas que están cautivas.

Bobby Sandsek komuneko paperean eta uzkian gordetako boligrafo batez idatzi zuen liburu hau borroka eta duintasun testigantza erdiragarria da. 1981. urtean egilea bera eta beste bederatzi gizon heriotzara eraman zituen gose greba egin baino lehen Long Kesh kartzelan zer egoera zegoen erakusten du. Orriotan, irlandar guda presoek jasan zuten oinazearen kontakizun gupidagabea egiten du Bobbyk. Kontakizuna, ezin lazgarriagoa, adore eta sinesmen historia bat da finean: gizon-emakume gutxi batzuek inperio oso baten borondatea apurtu zutenekoa.

Mumia Abu-Jamal EEBBetako preso politiko askoetako bat dugu eta aulki elektrikoan hiltzera zigortuta dago, ustez Filadelfian polizia bat hiltzeagatik. Benetako arrazoiak, fiskalak esandakoen arabera, Pantera Beltzetan militatzea, elkarrizketa batean Mao-Tse-Tung aipatzea eta arrazismoa eta bazterkeriaren kontra borrokatzea. Mumia Abu-Jamalen liburuak, EEBBetan benetako demokrazia baten beharra erakusten du argiro.

Leavenworth-eko (Kansas, AEB) kartzelan idatzitako, memoria autobiografiko honek, Leonard Peltier indijenarengana gerturatzen gaitu. AEBtako preso politiKo ezagunenetako batengana. Bere kasuak, herri indigenen borroka eta erresistentzia azaltzen du; Horretaz gain, bidegabekerien ikurrada eta AEBtako gobernuaen gehiegizko boterea ere azaleratzen du. Orri hauetan Eguzkiaren Dantzara dei egiten da. Izan ere, beste errealitate bat gainditzeak ezagutzak ematen baititu. Peltierrek bere esperientzia indiar amerikarren historian eta hauek bizirik irauteko egin beharreko eguneroko borrokan kokatzen du. Mi vida ez mi Danza del Sol, gure egunotan aurki dezakegun manifestu politiko berezienetakoa bat da.

Zer egiten dute hainbeste euskaldunek hamar urte baino gehiagoz konfinatuta Hirugarren Munduko hainbat herritan? Inolako erresoluzio judizialik gabe jarraitzen dute espainiar eta frantziar gobernuek euskaldunak deportatzen, tratu politiko eta ekonomiko ilunen truke.

Kartzela-nobela paregabea, Venezuelako literaturan erreferentzia eta argitaratu zenetik mende erdia pasea bada ere, edukiak oraindik indarrean daudela ohartzean ikaratzen gaituena. Egileak berak, lortutako arrakastaren ostean elkarrizketatua, liburua basatitzat jo zuen. Lehenengo argitalpeneko hitzaurrean azaldu ziren egilearen hitzak dira aurkezpenik hoberena: "Jakin beza irakurle horrek, zeinaren sentimendu minberak errespetatzen ditudan: ikuskizun nazkagarrietara gerturatu nahi ez badu, neurrigabeko hitzik entzun nahi ez badu edota mundu higuingarri batean nahasten diren izakiekin gordintasunez beteriko topaketarik izan nahi ez badu, ez dezala jira orrialdea. Liburu hau kartzela da".

El alcalde del PSOE de Sestao se dispone a salir de su casa para asistir al pleno que se va a celebrar poco más tarde, cuando recibe una llamada que hace que, de repente, todos sus planes cambien. Ante el retraso del primer edil, se encienden todas las alarmas: ¿un secuestro? Es la década de los noventa, cuando el País Vasco está inmerso en una tensa situación política y social, de la que no es ajena la Margen Izquierda vizcaina. Allí, y bajo el paraguas de la defensa de la «democracia» y de la política «antiterrorista», determinadas mafias políticas aprovecharon para hacer sus negocios. Estas tramas de corrupción y clientelismo político que en su día fueron denunciadas por el autor en Egin y se disolvieron en la nada judicial, forman parte de esta peculiar combinación de periodismo y ficción.

Patxi Zamoro, laurogeiko urteen hasieran lapurreta saiakera bat egin ondoren atxiloturik, FIES erregimen berezia aplikatu zioten lehen presoa izan zen. Gatibu egon zen 18 urteetan bere atzitzaileengandik ihes egiteko ahalegin ero eta heroikoan, setaturik eta nekaezin, bizi zen. Modu guztietan saiatu zen eta ihes bakoitzaren atzetik giltzarrapo gehiagoko eta amorru eta mendeku handiagoko itxialdi bat zetorrela egiaztatu zuen. Zamorok zigor-erakundeen aurkako gatazka horren xehetasunak kontatzen ditu liburu honetan eta, aldi berean, “murruaren alde honetan” gaudenok kartzela edozein hiritarren lokirantz destatzen ari den errebolbertzat erabiltzen duen sistema horretaz hausnartzera bultzatzen gaitu; zigor gela handia, azpimundua, non presoari lasaitasun eta itxaropen pixka bat eraman diezaiokeen bakarra askatasun grina den.